Het blad van de es is een deelblad.
Ad Kolen
Een
reeks artikelen over de verschillende soorten bomen en struiken die groeien in
Tilburg-Noord.
Langs
heel de Vlashoflaan, vanaf de Stokhasseltlaan tot aan de Zuiderkruisweg zijn
essen aangeplant. Aan beide zijden van de rijbaan en plaatselijk ook in een
dubbele rij in de middenberm. Het merendeel is al in 1960 aangeplant. Die bomen
zijn nu bijna zestig jaar oud. Het zijn dan ook flinke exemplaren. Ze laten
zien dat ze goed op hun plaatst staan daar. Essen hebben ruimte nodig daar in
verloop van tijd de bodem rondom de boom door wortelopdruk omhoog komt. Het
gaat hier om bijna zeshonderd exemplaren van de gewone es (Fraxinus excelsior.) Het zijn cultivars,
gekweekte varianten, met de naam ’Westhof’s Glori’. Ze
worden 25-30 meter hoog en 12-15 meter breed. Ook in
o.a. de Bramsstraat, Griegstraat, Mahlerstraat, Sibeliusstraat,
Strausslaan en Tartinistraat zijn gewone essen aangeplant. Als je de moeite
neemt om er even bij stil te staan zie je dat aan de schaduwzijde van de
stammen en op de dikke takken hogerop een rijkelijke bedekking is met mossen en
korstmossen, in flinke plakkaten.
Essen in de zomer langs de Vlashoflaan in Tilburg-Noord.
De gewone es is een inheemse boom, hij groeit van
nature in onze directe omgeving. Hij doet dat al eeuwenlang en is volledig
aangepast aan ons wisselend klimaat. Van nature komt hij algemeen voor op
vochtige, voedzame kalkrijke bodem. Het is een bosboom die ook in moerasbossen groeit.
In de winter is de es te herkennen aan de erg mooie dofzwarte knoppen aan de
takken. De eindknoppen staan met drieën bij elkaar. Naar het voorjaar toe
zwellen de knoppen op.
De es is een ’naaktbloeier’ d.w.z. dat hij bloeit
voor dat het blad verschijnt. Zo kunnen de lichte stuifmeelkorrels van de
mannetjes ongehinderd naar de vrouwtjes waaien. Éénhuizig, tweehuizig en
tweeslachtig zijn termen die van toepassing zijn op de es. Het staat voor
aparte mannelijke en vrouwelijke exemplaren en ook essen met bloemen die
mannelijk én vrouwelijk zijn. Het resultaat is dat je essen ziet zonder en mét veel
langwerpige gevleugelde zaden. Ook zijn er bomen met minder zaden. De oneven
geveerde bladeren staan, tegenover elkaar, ze zijn 30-40 cm lang en glanzend donkergroen. Het geveerde blad van de es bestaat uit
9-11 getande deelbladeren. Ze zijn langwerpig
eivormig en
9-10 cm. lang.
Essen in de winter langs de Vlashoflaan in Tilburg-Noord.
Bomen zijn in staat zelf energie op te wekken. Ze doen dat met behulp van zonlicht, koolstofdioxide en water. Het proces heet fotosynthese en vindt plaats in de bladgroenkorrels. Met de koolstofdioxide uit de omringende lucht, water uit de bodem en voldoende licht overdag vindt omzetting plaats in glucose. Glucose is de brandstof voor alle plantencellen.
Naast de inlandse essen zijn er enkele soorten uit
andere streken te zien in Tilburg-Noord. Zo is de fijnbladige es (Fraxinus angustifolia)
aangeplant in de van Anrooylaan, de Componistenlaan en de Sibeliusstraat. Die
hoort van oorsprong thuis in het westelijk Middellandse zeegebied en in
Noord-Afrika. De schors is ruig en knobbelig. De bladeren zijn smal en fijn
getand, samen vormen ze een dicht fijn bladerendek. De pluimes (Fraxis ornus) met
fijn ongetand blad bloeit in mooie witgele pluimen. Oorspronkelijk komt hij uit
Zuid-Europa en Klein-Azië. Inmiddels in West-Europa veel gekweekte en
aangeplant in parken en straten. Deze boom met gladde stam vormt een dicht
koepelvormig bladerdek. In de Landrestraat en Stotijnstraat staan meerdere
exemplaren van ruim 10 jaar oud. Ergens in de Sibeliusstraat staat een
exemplaar van ruim 40 jaar, die moet wel mooi bloeien in mei/juni. Ik hoop dat nog
eens te zien.
Bloeiende pluimesdoorn.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
