Ad Kolen
Een reeks artikelen over de vogeltellingen en broedvogelinventarisaties in het Noorderbos bij Tilburg. Van 2003 tot en met 2017 werden alle vogels geteld, twee keer per maand, vanaf een vaste route. Tijdens het broedseizoen volgens de richtlijnen van het Sovon Broedvogel Monitoring Project (BMP.) In de begeleidende grafieken wordt het totaal aantal waargenomen vogels per jaar (24 tellingen) of per maand (30 tellingen) weergegeven. Bij de broedvogels zijn de per jaar vastgestelde territoria te zien. |
Kuifeend - Aythya fuligula
Veel wit in de vlucht
De kuifeend is een duikeend die zijn voedsel vooral onder water zoekt. Het voedsel bestaat voornamelijk uit slakken, waterinsecten en schelpdieren. In zoet water zijn dat vooral driehoeksmosselen. Daarnaast eten ze ook plantendelen en zaden. Gewoonlijk is de duik enkele meters diep. De kuifeend kan echter veel dieper naar voedsel zoeken als het nodig is, zelfs tot meer dan 10 meter. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke kuifeend heeft een kuif op het achterhoofd. Die van het vrouwtje is weliswaar een stuk kleiner, maar het is toch een goed kenmerk om haar te onderscheiden van het op haar gelijkende vrouwtje van de tafeleend. Het verenkleed van het vrouwtje kuifeend is helemaal bruin en aan de flanken iets lichter getint. De mannelijke kuifeend valt op door de grote witte velden op het verder zwarte lichaam. Beide seksen vertonen opvallend veel wit aan de bovenzijde van de vleugels. Aan de onderzijde is het mannetje nagenoeg geheel wit, het vrouwtje wat minder. De ogen van de kuifeend zijn opvallend, groot en geel met een zwarte iris, kraaloogjes.
Sterke toename broed- en wintervogels
In het begin van de 20e eeuw is de kuifeend een schaarse broedvogel in Nederland. Vanaf 1950 neemt de populatie sterk toe, zowel hier als in de rest van Noordwest-Europa. Dit is het gevolg van de ontgingingen van Oost-Europese broedgebieden en het toenemen van de voedselrijkdom van de Nederlandse wateren. De enorme toename wordt daarna minder en gaat in afgezwakte vorm door in de 21e eeuw. Een overzicht van het verloop van de aantallen broedende kuifeenden per atlasproject laat een sterke stijging zien: 1973-1977 6.000 broedparen, 1998-2000 14.000-18.000 broedparen en 2013-2015 20.000-24.000 broedparen. Ook de overwinterende kuifeenden zijn sterk in aantal toegenomen. Tussen 2013 en 2015 liggen de geschatte aantallen tussen 180.000 en 240.000 exemplaren. Ze verblijven dan voornamelijk in het westen en noordwesten van ons land, vaak in gezelschap van tafeleenden (bron: Sovon.nl).
Figuur 1.
Afname door verstoringen in het Noorderbos
Naast het hoge aantal waargenomen wilde eenden (18.770 exemplaren in 15 teljaren) en soepeenden (1009) zijn alle overige eendensoorten maar beperkt vertegenwoordigd in het Noorderbos. De krakeend komt op de 3e plaats met 301 exemplaren en de kuifeend op de 4e plaats met 224 exemplaren. Het verloop van de aantallen van de krakeend en de kuifeend staan in sterk contrast met elkaar. In de loop van de reeks tellingen nam de krakeend toe en de kuifeend af. Zie figuur 1. In het laatste teljaar is nog maar één kuifeend gezien. De bedrijvigheid op en rond de plas verstoort de kuifeend. De krakeend is daar minder gevoelig voor en neemt daarnaast landelijk gedurende deze tellingenreeks flink in aantal toe. De kuifeend staat landelijk wel te boek als een toenemende vogelsoort.
Figuur 2.
Vijftien territoria maar geen jonge kuifeenden
Met de daling van het aantal kuifeenden gedurende de tellingenreeks neemt ook het aantal broedvogels af. Zie figuur 2. Met wat schommelingen nam het aantal territoria af van twee in 2003 tot nul tijdens de laatste 2 teljaren, 2016 en 2017. Ondanks de in totaal vastgestelde 15 territoria zijn tijdens geen enkele telronde jonge kuifeenden waargenomen. De afname van de broedparen en het ontbreken van jonge vogels is ook het gevolg van de langdurige bedrijvigheid op en rond de plas.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
