'Elfenzadel'
Ad Kolen
Plekken waar ik een bijzondere vogel heb waargenomen blijven in mijn geheugen gegrift. Ik kijk naar zo’n plek met de hoop dat de vogel er weer zit, of ’nog’. Dat is natuurlijk nooit zo!
Bij andere organismen komt dat wel eens voor. Zo zie ik vanmorgen tijdens een vogeltelling in het Noorderbos ongeveer vijftien witte kluifzwammen. In een grazige rand van een zandpad, op dezelfde plek waar ik ze in 2020 zag. Ik kijk er al enkele weken naar uit, prachtig om ze weer te zien! De groeiplaats is een brede bosstrook met naald- en loofbomen, voornamelijk bestaande uit eiken en grove dennen.
De witte kluifzwam heeft een witte tot zachtgele kleur met een hoed die uit onregelmatige flappen bestaat. In de voet valt op door de diepe groeven in de lengte en is bezet met een fijne viltige laag.
Deze paddenstoel werd in eerste helft van de vorige eeuw witte kluifjeszwam genoemd in het boekje ”Paddenstoelen” van G.D Swanenburg De Veye daterende uit ongeveer 1930. De wetenschappelijk naam Helvella crispa is gelijk gebleven. Het boekje zegt over de eetbaarheid van de witte kluifzwam: ”In versche exemplaren van deze en nog vele andere soorten zou het giftige helvellazuur voorkomen. Dat echter door grote vluchtigheid spoedig zou verdwijnen. Aan de aanwezigheid daarvan wordt echter getwijfeld, maar hoe het ook zij, met het eten van de rauwe zwam moet men in ieder geval maar voorzichtig zijn”. Ook boeken van een latere datum in de 20e eeuw wordt de naam kluifjeszwam gebruikt.
Een sprookjesachtige benaming voor de kluifzwammen is: "Elfenzadels", afgeleid van de wetenschappelijke benaming Elvella. Wie gelooft in elfenbankjes, paddenstoelenhuisjes en heksenkringen ziet de elven ook wel te paard gaan op deze elfenzadels. Dat past goed in verhaal dat onze voorouders nauwelijks iets wisten omtrent het ontstaan van paddenstoelen. Het plotseling verschijnen, het snelle groeien en het vermenigvuldigen zonder zaad is mysterieus. Het moest wel ontsproten zijn uit het slechte op aarde: duivels, heksen, elfen en kabouters. Dat komt dan ook vaak terug in paddenstoelennamen en zaken die er mee te maken hebben. Denk maar aan heksenkring, duivelsei, heksenboleet, satansboleet, elfenbankje, dodemansvingers en duivelsbroodrussula.
Het genus Helvella omvat naast de witte en de zwarte kluifzwam nog elf variaties kluifzwammen met onder andere de holsteelkluifzwam en de zadelkluifzwam. De laatste lijkt echt op een zadel voor elfjes. De reuzenkluifzwam en de voorjaarskluifzwam behoren tot het genus Gyromitra.
Het genus Helvella omvat naast de witte en de zwarte kluifzwam nog elf variaties kluifzwammen met onder andere de holsteelkluifzwam en de zadelkluifzwam. De laatste lijkt echt op een zadel voor elfjes. De reuzenkluifzwam en de voorjaarskluifzwam behoren tot het genus Gyromitra.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
