Het Noorderbos en de Vogels 2003 - 2017 Grote zilverreiger

Ad Kolen

Een reeks artikelen over de vogeltellingen en broedvogelinventarisaties in het Noorderbos bij Tilburg. Van 2003 tot en met 2017 werden alle vogels geteld, twee keer per maand, vanaf een vaste route. Tijdens het broedseizoen volgens de richtlijnen van het Sovon Broedvogel Monitoring Project (BMP.) In de begeleidende grafieken worden het totaal aantal waargenomen vogels per jaar of per maand uitgebeeld. Bij de broedvogels zijn de per jaar vastgestelde territoria te zien.

 

Grote zilverreiger - Casmerodius albus


Ratelreiger

De grote zilverreiger valt in het veld al van verre op. Pas met de verrekijker zie je bijvoorbeeld dat er ook nog 3 blauwe reigers in de buurt staan. Een zeer opvallende vogel door zijn uiterlijk. Een grote witte reiger, nagenoeg even groot als de blauwe reiger maar met een slanker postuur. Vooral de hals en de poten zijn langer. Zwarte poten en een gele snavel zijn het kenmerk. Een korte tijd van het jaar, in de paartijd, is de snavel merendeels zwart en het tibia (scheenbeen) kleurt roodachtig. Typerend voor de grote zilverreiger zijn ook de sierveren op hals en lijf en de groene washuid tussen ogen en snavel. Bij het wegvliegen laat hij vaak een ratelend geluid horen. Zoals andere reigers vliegt de grote zilverreiger met een ingetrokken hals.

 

Meer broedvogels

Vanaf 1976 wordt de grote zilverreiger elk jaar in Nederland aangetroffen. Broeden doet hij hier ook steeds sinds 1978. De enige grote broedkolonie ligt in de Oostvaardersplassen. In goede jaren broeden er meer dan 150 paren, in droge tijden minder dan de helft. Elders broeden soms enkele paren. Alleen de kleine vestiging in De Wieden lijkt vooralsnog bestendig. In Noord-Brabant zijn slechts enkele broedgevallen bekend. In het oosten van de provincie broedde er in 2012 en 2014 enkele paren. De vestiging en toename in Nederland gaan gelijk op met een sterke toename in de Neusiedlersee (Oostenrijk) en Oost-Europa, naast het ontstaan van een kolonie in West-Frankrijk. In Oost-Europa zijn grote zilverreigers vooral talrijk in de landen rond de Zwarte zee. Veruit de meeste grote zilverreigers broeden in Oekraïne, gevolgd door Hongarije en Roemenië.

 

 

Meer overwinteraars

Het aantal overwinterende grote zilverreigers blijft ook elk jaar stijgen. De landelijke aantallen zijn het hoogst in oktober maar blijven de hele winter op een hoog peil. Tellingen op gemeenschappelijke slaapplaatsen geven aan dat er landelijk meer dan 2500 exemplaren overwinteren. De overwinteraars nemen fors toe met 5% per jaar. In het noorden van Noord-Brabant zijn grote slaapplaatsen bekend in zowel de Biesbosch als elders langs de rivieren.
 

 

  

Alleen als het koud is

Grote zilverreigers werden maar een beperkt aantal teljaren waargenomen in het Noorderbos. Zie figuur 1. Broeden doen ze er niet, ook niet in de buurt. Nagenoeg alleen in de winterperiode is het Noorderbos interessant voor deze vogelsoort. Wat de Zandley wordt genoemd, is in feite de afvoer van de waterzuiveringsinstallatie in Tilburg-Noord. Deze watergang transporteert het effluent van de waterzuivering. Het gezuiverde afvalwater is steeds enkele graden verhoogd en bevriest niet, voor zover ik heb waargenomen in de 15 jaren dat ik de vogels volg in het Noorderbos. Ook de plas blijft lang gevrijwaard van ijs. Aan nagenoeg alle waarnemingen ging een periode van vorst van enkele dagen vooraf. De grote zilverreigers werden meestal met meerdere exemplaren tegelijk tijdens een telling waargenomen, ten hoogste 10 exemplaren. Het water van de Zandley bevat behoorlijk wat vis en ook rode Amerikaanse rivierkreeften nemen in aantal toe de laatste jaren. Voor grote zilverreigers die vooral vis eten, is het Noorderbos een belangrijke plek om strenge winterse periodes te overleven. Ook andere visetende vogelsoorten profiteren daarvan, als de omstandigheden zich voordoen.

Reacties naar adkolen@kpnmail.nl