Ad Kolen
Een reeks artikelen over de vogeltellingen en broedvogelinventarisaties in het Noorderbos bij Tilburg. Van 2003 tot en met 2017 werden alle vogels geteld, twee keer per maand, vanaf een vaste route. Tijdens het broedseizoen volgens de richtlijnen van het Sovon Broedvogel Monitoring Project (BMP.) In de begeleidende grafieken wordt het totaal aantal waargenomen vogels per jaar (24 tellingen) of per maand (30 tellingen) weergegeven. Bij de broedvogels zijn de per jaar vastgestelde territoria te zien. |
Kneu – Linaria cannabina
’Kneuteren’
De kneu is een kleine vinkachtige (13 cm) met een lange gevorkte staart. Hoewel meerdere ’vinken’ een gevorkte staart hebben is de inkeping bij de kneu beduidend opvallender. Als hij hoog zit, is dat een belangrijk determinatiekenmerk, naast de geluiden en het verenkleed. In zijn eerste uitgave van ’Het Vogelboekje’ uit 1912 beschrijft Jac. P. Thijsse het ’kneutje’ als erg kleurrijk. Met enig voorstellingsvermogen compenseert dat de toen nog te dure kleurenplaten. Er staat: ”Het mannetje heeft een prachtig karmijnrood voorhoofd en ook de borst is heel mooi rood. De rug is bruin, de onderzijde heel licht bruin, de vleugels donker met witte randen aan de handpennen, ook de staart is zwart met wit. Het wijfje heeft geen rood, haar borst is bruingeel met donkere lengte streepjes. In de winter hebben de veren brede grijze randen, zodat dan van het rood bij het mannetje niet veel te zien is. De snavel is loodkleurig.” In het verleden is de kneu veel gehouden als kooivogel vanwege het fraaie uiterlijk en de zang. De naam ‘kneu’ is klanknabootsend (onomatopee): de vogel is vernoemd naar zijn roep. Het ’kneuteren’ is een lang aanhoudend, stotterend liedje. Het is een snel mengsel van gevarieerdere rateltjes, trillers en heldere hoge fluittoontjes.
Gestabiliseerd na forse afname
De kneu is een karakteristieke broedvogel van kleinschalig landbouw-, heide- en duingebied. Ook dichtbegroeide moerasgebieden, jonge aanplanten en struikgewas in bebouwde omgevingen hebben zijn voorkeur. In zijn geschikte biotoop eet de - niet kieskeurige - kneu graag onkruidzaden. Om te nestelen moeten er ook struwelen of hagen zijn of dichte, liefst doornige, struiken. De kneu gaat in heel Europa in aantal achteruit, met Denemarken, Duitsland en Oostenrijk als koplopers. In Nederland is de populatie kneuen sinds 1990 met meer dan 60% achteruit gegaan. De laatste tien jaren treedt stabilisering of een licht herstel op. Het merendeel van de Nederlandse broedpopulatie kneuen trekt weg naar Zuidwest-Europa om te overwinteren. Naast de kleine aantallen inlandse broedvogels wordt de winterpopulatie gewoonlijk aangevuld door vogels uit Noord- en Oost-Europa. De huidige broedvogelpopulatie (2013-2015) bestaat uit 30.000-50.000 broedparen. In de winter verblijven er 25.000-40.000 kneuen in Nederland. (bron: sovon.nl)
Figuur 1.
Het totaal aantal waargenomen kneuen in het Noorderbos is met 145 exemplaren in 15 jaar niet hoog. Het overzicht van de tellingenreeks in figuur 1 laat onregelmatige aantallen zien. Het beeld verloopt van enkele redelijk stabiele jaren naar een daljaar gevolgd door twee piekjaren waarna de aantallen geleidelijk afnemen tot bijna niets. In het piekjaar 2007 zijn van in het voorjaar en de zomer tijdens een groot deel van de tellingen kneuen gezien. waarvan eenmaal 10 exemplaren en eenmaal 11 exemplaren. Op 2006 na is in de eerste helft van de reeks steeds één territorium per jaar vastgesteld. Na 2010 waren er geen broedgevallen meer. Zie figuur 2.
Figuur 2.
Op een groep van 13 exemplaren op zaterdag 25 januari 2004 na zijn bijna alle kneuen binnen de datumgrenzen van het broedseizoen en de 2 maanden erna gezien. Het ouder worden van de aangeplante bomen in het Noorderbos heeft zeker gevolgen voor een liefhebber van meer open terrein als de kneu. De verdere afname in de aangrenzende agrarische gebieden door het toenemend intensief gebruik heeft ook invloed op de aantallen kneuen in het telgebied.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
