Een serie over het 'Verslag: De Vogels van de Dongevallei 2004-2019' De Dongevallei is van 1996 tot 2000 als ecologische verbindingszone door het nieuwe stadsdeel De Reeshof aan de westelijke rand van Tilburg aangelegd. Van 2004 tot 2019 zijn tweemaal per maand, het gehele jaar door, alle vogels geteld binnen de grenzen van de Dongevallei. Tijdens het broedseizoen, van half maart tot half juli, zijn steeds acht tellingen uitgevoerd volgens de richtlijnen van het BMP van SOVON. Naast algemene informatie betreffende het gebied en de wijze van tellen zijn alle 125 waargenomen vogelsoorten in dit verslag beschreven. Het verloop van de aanwezigheid van de verschillende vogelsoorten is in grafieken uitgebeeld en komt in afzonderlijke artikelen aan bod, vaak uitvoerig. Zo veel mogelijk zijn conclusies getrokken en oorzaken achterhaald van het verloop van de aantallen van de diverse vogels. Soms zijn de oorzaken lokaal, maar veelal spelen de landelijke en Europese stand van veel vogelsoorten een belangrijke rol. Het volledige verslag, in PDF-formaat is te ontvangen door een e-mail te sturen naar adkolen@kpnmail.nl |
Ad Kolen
Modder verzamelende huiszwaluwen, een nu verdwenen beeld.
Huiszwaluw
Delichon urbicum
De huiszwaluw is een kleine zwaluwsoort. Hij is net iets groter dan de oeverzwaluw. De bovendelen zijn duidelijk donker, zwart met blauwe schouderveren, en ook de ondervleugels zijn donkerblauw. Het onderlichaam en de keel zijn geheel wit. Het meest duidelijke kenmerk is wel de witte stuit. De oorspronkelijke broedplaatsen liggen in berggebieden met kliffen. In Nederland is de huiszwaluw voor zijn nestplaatsen gebonden aan de mens. Karakteristiek is dat ze vaak onder dakranden nestelen.
Broeden voornamelijk op het platteland
De eerste huiszwaluwen komen in april terug uit hun overwinteringsgebieden in tropisch Afrika. Het merendeel arriveert echter pas in mei. In augustus en september verlaten ze Nederland weer. Soms zijn nesten in een kolonie tot ver in september bezet. In de zeventiger jaren van 20e eeuw is de huiszwaluw met 250.000 tot 500.000 paren een talrijke broedvogel in Nederland. Minder nestgelegenheden door een andere bouwwijze van huizen (o.a. gladde afwerking en minder overstekende randen) en de afname van insecten zijn mede oorzaken van een forse terugval daarna. Pas rond de eeuwwisseling keert het tij en volgt een licht herstel. De huidige broedpopulatie bestaat uit 70.000-100.000 paren (gegevens 2013-2015), voornamelijk op het platteland. Omvangrijke aantallen in de steden zijn nagenoeg verdwenen, onder meer door bebouwing van braakliggende terreinen en het ontbreken van nestmaterialen. Er trekken 50.000-200.000 huiszwaluwen (gegevens 2008-2012) over Nederland van en naar hun broed- en overwinteringsgebieden. (bron: sovon.nl)
Figuur 80: alle waarnemingen (566) van de huiszwaluw per jaar met het totaal boven de kolom.
Verdwenen als broedvogel uit de buurt
De grafiek in figuur 80 laat zien hoe onregelmatig het aantal waarnemingen van de huiszwaluw zijn tijdens de hele tellingenreeks: hoog, laag, hoog en weer laag om daarna nagenoeg te verdwijnen. De huiszwaluw is geen broedvogel in de Dongevallei. Wel is hij er vaak gezien in die periode. In het meest noordelijke teldeel is de huiszwaluw nogal eens aangetroffen terwijl hij modder voor de bouw van zijn nest verzamelt. In de wijken rondom dit deelgebied was de huiszwaluw broedvogel. In de periodes met de hoogste aantallen waarnemingen zijn diverse malen tot enkele tientallen modder verzamelende vogels aangetroffen. Samen met andere zwaluwen, die ook niet of juist wel in de Dongevallei broeden, foerageren huiszwaluwen boven de plas aan de Reuverlaan. In de nazomer zijn soms grote groepen aangetroffen. Inclusief jonge vogels van dat jaar variëren de aantallen van 5 tot 42 exemplaren.
Uit de grafiek is te concluderen dat het broeden in de buurt nu verleden tijd is. De soort ontbreekt nagenoeg de laatste jaren. In de Dongevallei zijn niettemin de omstandigheden voor de huiszwaluwen gelijk gebleven. De ondiepe poel waar modder voor de nesten wordt verzameld is nog steeds uitermate geschikt voor dat doel. Die poel ligt in een plas-dras omgeving en wordt open gehouden door de regelmatige bezoeken van de Schotse Hooglanders. Het is niet duidelijk waarom de soort niet meer broedt in de omgeving. Het ongeschikt worden van de nestlocaties is een voor de hand liggende conclusie, maar dat is niet onderzocht.
Kleine zonnedauw, talrijk in 2006 en 2007, nu sterk afgenomen in de Dongevallei door vermesting en verdichting van de bodem.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
