zaterdag 17 december 2011

O dennenboom, O dennenboom


Dit (kerst)verhaal is eerder gepubliceerd in december 2006.

Ad Kolen

Wie kent niet het eenvoudige kerstliedje;

O dennenboom, O dennenboom wat zijn je takken wonderschoon.
Ik heb je laatst in het bos zien staan, toen zaten er geen kaarsje aan.
O dennenboom, O dennenboom enz.

Een prachtig teder liedje, een echt kinderliedje. Maar iets klopt er niet in de tekst. Hoewel we tegenwoordig vele verschillende soorten als kerstboom optuigen zijn dat gewoonlijk geen dennen maar sparren. Waarschijnlijk vindt dit liedje zijn oorsprong in het Duitse kerstliedje;

O Tannenbaum, o Tannenbaum, Wie treu sind deine Blätter.
Du grünst nicht nur zur Sommerzeit, nein, auch im Winter, wenn es schneit.

                                Foto van internet.

Ook met een zeer gevoelige tekst maar hier gaat het wel over een sparrenboom (Tannenbaum). Bij de vertaling heeft men, misschien vanwege de betere klank, niet zo nauw gekeken. Uiteindelijk horen alle naaldbomen onder dezelfde familie, de Pinaceae, de dennenfamilie.

Fijnspar, ’De kerstboom’
Als kerstboom kennen we al heel lang de fijnspar. Met zijn voor- en nadelen is de fijnspar voor mijn gevoel toch ’De kerstboom’. In mijn prille jeugdjaren, haalde mijn vader de dag voor kerstmis zo’n spar uit een stukje familiebos. In mijn herinnering verspreidde de prachtig aangeklede boom een heerlijke frisse geur de eerste week. Iedere keer als je binnen kwam rook je dat. Het nadeel was dat tegen de tijd dat hij werd opgeruimd, de dag na ’Driekoningen’, er vaak niet veel meer dan een stam met kale takken over was. De meeste naalden lagen er onder. De warmte in de huiskamer geholpen door de vele grijpgrage kinderhandjes waren daar de oorzaak van. De Gewone fijnspar (Picea abies) komt van oorsprong niet in ons land voor. De soort is inheems in berggebieden vanaf Scandinavië tot noordwest Rusland en Centraal Europa.

Vurenhout
Al heel lang worden in heel Europa en ook in het oosten van de USA sparrenbossen aangeplant. Als kerstboom en voor de houtproductie. Het hout van de fijnspar heet vuren en is bleek roomkleurig. Vurenhout is van nature niet erg duurzaam, matig sterk maar goed te bewerken. Het wordt dan ook overal voor gebruikt. De fijnspar heeft dicht op elkaar staande, stijve naalden. Ze zijn puntig en circa 1,5 cm lang. De vorm van de fijnspar is netjes torenvormig (spits toelopend) en de takken staan in kransen boven elkaar. In zijn oorspronkelijk verspreidingsgebied kan de fijnspar wel 40 meter hoog worden. Vanwege verschillende eigenschappen zijn steeds meer andere boomsoorten populair als kerstboom.

De Nordmann
De Nordmann of voluit de Nordmannspar is erg in trek de laatste jaren en wordt dan ook in grote aantallen aangeboden. Het is een zilverspar ook wel de Kaukasische zilverspar genoemd. Die zoals deze naam al zegt in de westelijke Kaukasus en ook in het noordoosten van Turkije oorspronkelijk voorkomt. Daar kan deze prachtige dichte boom wel 70 meter hoog worden. Mooi als kerstboom die lang zijn naalden vasthoudt maar geen geur verspreidt. Leuk is wel de grijze stam, zeker als het een wat grotere boom is.

Blauwspar
Wel geurig is de blauwspar. Deze Picea pungens verspreidt een frisse citroengeur en is ook lang houdbaar. Deze boomsoort vindt zijn oorsprong op de hellingen van de Rocky Mountains  (USA).

Omerika
Ook wel als blauwspar wordt de Servische spar (Picea omorika) genoemd. De kleine, kwetsbare wilde populatie van deze soort komt uit het dal van de Drina (Servië/Bosnië Herzegovina). De naalden zijn aan de bovenzijde groen en aan de onderzijde zilverkleurig.

De nobilis
De nobilis (edele zilverspar – Abies nobilis) is ook een  bijzondere kerstboom. De dunne naalden staan kort op elkaar en voelen zacht aan. Er staan zelfs naalden op de stam. De onderzijde van de naalden is gestreept en ze verspreiden (volgens de ANWB bomengids) een zwakke uiengeur.

Opgedrongen tradities
Kerstbomen worden gekweekt en komen vooral uit Denemarken, België, Duitsland en ook uit ons land. Er worden er ruim 3 miljoen per jaar verkocht. Ze groeien sneller dan loofbomen en zijn gemiddeld na circa 6 jaar geschikt voor de verkoop. Uit de bossen mogen al lang geen kerstbomen meer gehaald worden. Wel zorgelijk is dat rond kerstmis in de tuincentra producten aangeboden worden die direct uit de natuur afkomstig zijn zoals platmossen en mistletoe(maretak). De laatste is een zeldzaamheid in ons land. De oorsprong van de aangeboden planten is niet bekend maar waarom zou je toegeven aan opgedrongen tradities die niet tot de onze behoren.

Fijne feestdagen en een gezonde toekomst.