Een serie over het 'Verslag: De Vogels van de Dongevallei 2004-2019' De Dongevallei is van 1996 tot 2000 als ecologische verbindingszone door het nieuwe stadsdeel De Reeshof aan de westelijke rand van Tilburg aangelegd. Van 2004 tot 2019 zijn tweemaal per maand, het gehele jaar door, alle vogels geteld binnen de grenzen van de Dongevallei. Tijdens het broedseizoen, van half maart tot half juli, zijn steeds acht tellingen uitgevoerd volgens de richtlijnen van het BMP van SOVON. Naast algemene informatie betreffende het gebied en de wijze van tellen zijn alle 125 waargenomen vogelsoorten in dit verslag beschreven. Het verloop van de aanwezigheid van de verschillende vogelsoorten is in grafieken uitgebeeld en komt in afzonderlijke artikelen aan bod, vaak uitvoerig. Zo veel mogelijk zijn conclusies getrokken en oorzaken achterhaald van het verloop van de aantallen van de diverse vogels. Soms zijn de oorzaken lokaal, maar veelal spelen de landelijke en Europese stand van veel vogelsoorten een belangrijke rol. Het volledige verslag, in PDF-formaat is te ontvangen door een e-mail te sturen naar adkolen@kpnmail.nl |
Ad Kolen
Zwarte kraai
Corvus corone - broedvogel
'Blauwachtige purperen glans'
Op enige afstand lijkt het alsof de zwarte kraai een geheel zwart verenkleed heeft. Dat dit niet zo is, viel anderen al lang geleden op. Nozeman & Sepp beschrijven het in ‘Nederlandsche Vogelen 1770-1829’ (2014): “De kleur vertoont zig van verre geheel zwart, doch van nabij beschouwd heeft die een blauwachtige purperen of violetten glans, welke in ’t leven fchoon affteekt, en deezen anderszins zeer barsen vogel niet onbevallig maakt. Hy is geheelenal blauwachtig zwart, met een geronde staart en fpitze stuurpennen, zegt Linnaeus”. De lengte van de zwarte kraai is 47 cm en zijn poten en snavel zijn zwart. ‘Kaaa kaaa’ of ‘kraaa kraaa’ zijn de klanken die we als mens van ze opvangen. We horen niet echt een onderscheid tussen roep en zang. Toch zijn er verschillen in de klanken die ze uitstoten. Zwarte kraaien raken soms in conflict met roofvogels. Ze verjagen weleens een buizerd. Eén soort geluid is duidelijk daaraan gekoppeld: een langgerekte ratel.
Blijvende toename
De zwarte kraai staat als standvogel te boek. Toch worden jaarlijks flinke hoeveelheden trekkende zwarte kraaien waargenomen door trektelposten aan de kust en in het binnenland. Ze komen uit het noorden, o.a. uit Noord-Duitsland. Ook jonge vogels die nog geen eigen territorium hebben, verplaatsen zich over grote afstanden. De zwarte kraai is een alleseter die bovendien erg vindingrijk is. Ondanks voortdurende druk - sterke vervolging in het verleden - hebben ze geen angst voor mensen en broeden ze tot in grote steden.
Een paar zwarte kraaien in en bij een nest.
Vermeende schade aan van alles en nog wat is ze verweten. Nog maar enkele tientallen jaren geleden hingen ter afschrikking dode kraaien aan een stok te bungelen op een voederkuil of in een akker. Volgens de eerste ‘Atlas van de Nederlandse broedvogels’ (1979) die de periode 1973-1977 beslaat, is de populatie na de Tweede Wereldoorlog toegenomen en deze werd toen geschat op 30.000-40.000. Die toename heeft zich doorgezet volgens de ‘Vogelatlas van Nederland’ (2018) over de periode 2013-2015 tot 60.000-100.000 broedparen en een winteraantal van 200.000-400.000. (bron: sovon.nl)
Nauwelijks zwermkraaien in de Dongevallei
De grafiek in figuur 136 toont geen grote jaarlijkse verschillen. De waarnemingen per jaar van zwarte kraaien in de Dongevallei laten schommelingen zien, maar de trend blijft over de jaren gezien wel gelijk. Hoewel we vaak groepen van tientallen zwarte kraaien bij elkaar op akkers en weilanden zien, zijn het toch territoriale vogels. Een paartje - vooral het mannetje - verdedigt een gebied van 10 tot wel 40 ha tegen soortgenoten. De zwarte kraai komt gewoonlijk pas na het vierde jaar tot broeden. Niet gepaarde vogels tussen 1 en 4 jaar oud zwerven in groepen rond op minder geschikte voedselgebieden als open cultuurland en intensief gebruikte landbouwgebieden. Deze zwermkraaien zijn vaak in slechte conditie en er is harde onderlinge concurrentie. Vuilnisstortplaatsen zijn aantrekkelijk voor zwermende vogels. Zwermkraaien vallen vaak territoriale zwarte kraaien lastig.
In de Dongevallei worden weinig zwermkraaien aangetroffen. Er zijn dan ook nauwelijks grote open vlaktes, plaatsen waar de zwermkraai zich gewoonlijk ophoudt. Het hoogste waargenomen aantal van de drie tellingen met meer dan 20 waargenomen exemplaren is 30. Tijdens ruim 40 van de 384 gelopen tellingen zijn groepen van 10 tot 20 zwarte kraaien waargenomen. Alle andere waarnemingen betreffen minder dan 10 exemplaren.
Figuur 136: alle waarnemingen (2368) van zwarte kraaien per jaar met het totaal boven de kolom. Stabiele populatie
Alle waarnemingen per maand tonen ook geen erg grote verschillen. In de wintermaanden (november-februari) zijn meer zwarte kraaien waargenomen. De rest van het jaar zijn de aantallen redelijk gelijk. In mei, wanneer veel zwarte kraaien op het nest zitten, liggen de aantallen wat lager. De conclusie is: een stabiele populatie in de Dongevallei met wat aanvullingen van buitenaf in de winter. Zie figuur 137.
Figuur 137: alle waarnemingen van zwarte kraaien per maand met het totaal boven de kolom.
Herkenbaar nest
De eerste jaren wordt er in de Dongevallei maar weinig gebroed door zwarte kraaien. Zie figuur 138. Er zijn nog te weinig behoorlijke bomen om een nest in te bouwen. Vanaf 2012 loopt het aantal op en blijft min of meer stabiel. Waarnemingen van paren zijn voldoende om territoria van zwarte kraaien vast te stellen. De eerste twee of drie telrondes kijk ik meestal uit naar bewoonde nesten van deze soort. Het zoeken naar nesten van zwarte kraaien, gewoonlijk op meer dan 5 meter hoogte, veroorzaakt geen verstoring. Het flinke platte nest is goed herkenbaar. Een uit het nest stekende zwarte afgeplatte staart geeft aan dat het bewoond is.
Figuur 138: alle vastgestelde territoria (46) van zwarte kraaien per jaar met het totaal boven de kolom.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
