Een serie over het 'Verslag: De Vogels van de Dongevallei 2004-2019' De Dongevallei is van 1996 tot 2000 als ecologische verbindingszone door het nieuwe stadsdeel De Reeshof aan de westelijke rand van Tilburg aangelegd. Van 2004 tot 2019 zijn tweemaal per maand, het gehele jaar door, alle vogels geteld binnen de grenzen van de Dongevallei. Tijdens het broedseizoen, van half maart tot half juli, zijn steeds acht tellingen uitgevoerd volgens de richtlijnen van het BMP van SOVON. Naast algemene informatie betreffende het gebied en de wijze van tellen zijn alle 125 waargenomen vogelsoorten in dit verslag beschreven. Het verloop van de aanwezigheid van de verschillende vogelsoorten is in grafieken uitgebeeld en komt in afzonderlijke artikelen aan bod, vaak uitvoerig. Zo veel mogelijk zijn conclusies getrokken en oorzaken achterhaald van het verloop van de aantallen van de diverse vogels. Soms zijn de oorzaken lokaal, maar veelal spelen de landelijke en Europese stand van veel vogelsoorten een belangrijke rol. Het volledige verslag, in PDF-formaat is te ontvangen door een e-mail te sturen naar adkolen@kpnmail.nl |
Ad Kolen
Watersnip
Gallinago gallinago - broedvogel
Zigzaggend uit beeld
Een kleine vogel met een erg lange snavel die in een natte omgeving plotseling op korte afstand voor je opvliegt, is gewoonlijk een watersnip. Hij foerageert graag aan de randen van ondiep water met begroeiing. De vogel blijft lang zitten en komt dan onverwachts uit het niets te voorschijn. Plas-dras gebieden zijn ideaal voor de watersnip. Met zijn lange snavel heeft hij natte zachte gronden nodig om in te boren. Door de sterk gereguleerde waterhuishouding zijn die in de Dongevallei een groot deel van het jaar te vinden. Lokaal ontwikkelen zich dan ook tapijten van veenmossen. Het waterpeil is vrij stabiel en alleen in warme droge zomers drogen sommige delen op. De watersnip maakt raspende geluiden bij het opvliegen en verdwijnt in een snelle en onregelmatige vlucht zigzaggend uit beeld. Als de waarnemer snel reageert, ziet hij mogelijk het oranje in de staart. Bij het bokje, dat op de watersnip lijkt, ontbreekt dat. De houtsnip vliegt in één rechte lijn direct weg. Het uiterlijk van de watersnip is goed gecamoufleerd. Bruin met gele strepen over de kop en de rug maken de vogel nagenoeg onzichtbaar als hij door het slib met schaarse begroeiing scharrelt. De poten zijn kort en grijsgroen. De lengte is 23-28 cm met een lange roodbruine snavel. De onderzijde van de watersnip is wit met donker gestreepte flanken.
Veel doortrekkers maar weinig broedvogels
In Nederland broeden de laatste jaren maar een beperkt aantal watersnippen: 1.000-1.500 paren. Nederlandse broedvogels trekken weg naar Noord-Afrika en Engeland. Grote aantallen watersnippen uit Noord- en Oost-Europa trekken door ons land en blijven vaak lang hangen. Ze foerageren in moerassige gebieden, zolang het niet vriest. Bij vorst zoeken ze open water op of trekken weg. In de winter verblijven 10.000-20.000 watersnippen in Nederland. Ooit was er een forse broedvogelpopulatie in Nederland. Rond 1970 telde die 10.000 broedparen en is nu gedecimeerd. De soort is uit grote delen van het land verdwenen. In 2010 was de watersnip in veertien landen van de Europese Unie nog een bejaagbare soort. Waarschijnlijk minder in aantal maar in Frankrijk en Ierland wordt nog steeds op watersnippen geschoten. (bron: sovon.nl)
In Nederland broeden de laatste jaren maar een beperkt aantal watersnippen: 1.000-1.500 paren. Nederlandse broedvogels trekken weg naar Noord-Afrika en Engeland. Grote aantallen watersnippen uit Noord- en Oost-Europa trekken door ons land en blijven vaak lang hangen. Ze foerageren in moerassige gebieden, zolang het niet vriest. Bij vorst zoeken ze open water op of trekken weg. In de winter verblijven 10.000-20.000 watersnippen in Nederland. Ooit was er een forse broedvogelpopulatie in Nederland. Rond 1970 telde die 10.000 broedparen en is nu gedecimeerd. De soort is uit grote delen van het land verdwenen. In 2010 was de watersnip in veertien landen van de Europese Unie nog een bejaagbare soort. Waarschijnlijk minder in aantal maar in Frankrijk en Ierland wordt nog steeds op watersnippen geschoten. (bron: sovon.nl)
Stabiel in de Dongevallei na forse daling
De allereerste telling op 11 januari 2004 was meteen goed voor 21 watersnippen. De winter is, inclusief een deel van het najaar en het voorjaar, de periode dat de meeste watersnippen in de Dongevallei gezien worden. Nou ja gezien, meestal opgestoten als je dicht in de buurt van de voedsel zoekende vogel komt. Slechts enkele keren is de watersnip op zicht - door het zoeken met een verrekijker - ontdekt. Dit maakt duidelijk dat de werkelijke aanwezigheid in de Dongevallei veel hoger is. Een aanzienlijk deel van het gebied is onbegaanbaar, te nat en erg ruig. De landelijke afname van de watersnip is ook zichtbaar in de totalen in de Dongevallei, zie figuur 58. De afname van watersnippen in de Dongevallei heeft ook te maken met het begroeid raken van het gebied. Na een diep dal in de jaren 2010 & 2011 is de populatie redelijk stabiel geworden.
De allereerste telling op 11 januari 2004 was meteen goed voor 21 watersnippen. De winter is, inclusief een deel van het najaar en het voorjaar, de periode dat de meeste watersnippen in de Dongevallei gezien worden. Nou ja gezien, meestal opgestoten als je dicht in de buurt van de voedsel zoekende vogel komt. Slechts enkele keren is de watersnip op zicht - door het zoeken met een verrekijker - ontdekt. Dit maakt duidelijk dat de werkelijke aanwezigheid in de Dongevallei veel hoger is. Een aanzienlijk deel van het gebied is onbegaanbaar, te nat en erg ruig. De landelijke afname van de watersnip is ook zichtbaar in de totalen in de Dongevallei, zie figuur 58. De afname van watersnippen in de Dongevallei heeft ook te maken met het begroeid raken van het gebied. Na een diep dal in de jaren 2010 & 2011 is de populatie redelijk stabiel geworden.
Figuur 58: alle waarnemingen (1.098) van watersnippen per jaar met de totalen boven de kolom.
Prachtige vogelsoort in een woonwijk
Vanaf het begin van de tellingenreeks in de Dongevallei heb ik me verbaasd over de aanwezigheid van deze prachtige vogelsoort midden in een woonwijk. Dat is bijzonder maar ook zeer verklaarbaar. De watersnip foerageert op de tast in de bovenste laag van een zachte natte bodem. Zijn menu bestaat uit kleine ongewervelde dieren: insecten en hun larve, wormen, kleine kreeftachtige, slakjes en spinnen. Ook eet hij plantaardig materiaal, vooral zaden. Natte randen en plas-dras situaties worden door de stuwen van Waterschap Brabantse Delta in stand gehouden. Het water in de Reeshof wordt in droge periodes zo lang mogelijk vast gehouden. Door pompen gaat het op enkele plaatsen terug de Dongevallei in om pas na een gang door het gebied en andere delen van de Reeshof via het Wilhelminakanaal weg te vloeien. Het tweede voordeel voor de watersnip, en veel andere vogelsoorten, is het afgesloten karakter van het gebied. Ten behoeve van de grote grazers is rondom de Dongevallei een afrastering geplaatst. Alleen het meest noordelijke deel is buiten het broedseizoen voor het publiek toegankelijk.
Figuur 59: alle waarnemingen van watersnippen per maand met het totaal boven de kolom. Twee territoria
Van mei tot en met augustus zijn de aantallen erg laag. Zie figuur 59. In veel jaren worden dan ook geen watersnippen in het voorjaar en de zomer aangetroffen. In de beginperiode van de tellingenreeks zijn in twee jaren voldoende waarnemingen gedaan om een territorium vast te stellen. In 2004 en in 2006 kon volgens de richtlijnen van het BMP (Broedvogel Monitoring Project) van Sovon één territorium worden vastgesteld.
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
