Met dank aan Hetty Bosman voor het corrigeren van de teksten.
Een reeks artikelen over de vogeltellingen en broedvogelinventarisaties in het Noorderbos bij Tilburg. Van 2003 tot en met 2017 werden alle vogels geteld, twee keer per maand, vanaf een vaste route. Tijdens het broedseizoen volgens de richtlijnen van het Sovon Broedvogel Monitoring Project (BMP.) In de begeleidende grafieken wordt het totaal aantal waargenomen vogels per jaar (24 tellingen) of per maand (30 tellingen) weergegeven. Bij de broedvogels zijn de per jaar vastgestelde territoria te zien.
|
Heggenmus - Prunella modularis
Onopvallend vogeltje
De heggenmus is ongeveer even groot als de roodborst. Het is een onopvallend vogeltje. Het grijsbruine uiterlijk en het teruggetrokken gedrag ondersteunen dat sterk. Hij verblijft vaak onder of aan de randen van struiken. Het al vroeg in jaar gezongen liedje is zacht en bescheiden. Het wordt vaak door andere geluiden overstemd. Buiten het broedseizoen valt de heggenmus niet op. De aantallen heggenmussen worden dan ook schromelijk onderschat. Ze komen in Brabant in enorme dichtheden voor. De bebouwde gebieden zijn goed bezet, als er maar wat groen is.
De bovendelen en de flanken van de heggenmus zijn donkerbruin met lange zwarte strepen. De kop, nek, borst en de bovenbuik zijn grijs. De onderbuik is grijswit. Op de vleugels bevinden zich twee onopvallende strepen. De snavel is dun en zwart, de poten zijn roodbruin. Van dichtbij is te zien dat de heggenmus verrassend mooi getekend is.
Populatie stijgt met 35%
De landelijke populatie heggenmussen groeide in de 20e eeuw vooral door toename van stedelijke gebieden met tuinen en beplantingen. De huidige stand is stabiel, met schommelingen veroorzaakt door koude winters. De meest recente landelijk verzamelde gegevens (2013-2015) geven een populatie van 175.000-225.000 broedparen aan. In de eerste ’Atlas van de Nederlandse Broedvogels’, met gegevens verzameld in de periode 1973-1977, staat een schatting van 125.000-170.000 broedparen (bron: sovon.nl): een stijging van ongeveer 35% in ruim 40 jaar. Dit gebeurt maar bij weinig vogelsoorten.
Figuur 1.
Strenge winters van invloed?
Het aantal waargenomen heggenmussen in het Noorderbos is niet erg hoog. Het totale aantal van de hele tellingenreeks bedraagt 401 exemplaren. De meeste teljaren is het totaal erg laag. Van 2006 tot en met 2009 zijn de omstandigheden beter geweest (zie figuur 1). Daarna heeft de strenge winter van 2009/2010 de aantallen weer flink doen dalen. Ook de winter van 2011-2012 kende een koude golf. Periodes met sneeuw en ijs hebben invloed op deze kleine vogelsoort. Dat blijkt volgens Sovon echter niet altijd uit de cijfers. In het Noorderbos is de winterse invloed in deze twee jaren wel duidelijk. Heggenmussen worden door hun verborgen levenswijze vaak alleen gedetermineerd op de zang, die ook nog eens vrij bescheiden klinkt. Met enig geluk zijn er zichtwaarnemingen: die drijven het aantal soms op. Meestal is dat in het voorjaar als er jonge vogels zijn.
Figuur 2.
Gelijk opgaande schommelingen
De lijn in de aantallen waargenomen heggenmussen per jaar (figuur 1) is globaal terug te zien in de gegevens van de vastgestelde territoria per jaar (figuur 2). Stijgingen en dalingen in de aantallen per jaar gaan vaak gelijk op met het aantal territoria. Dit is niet altijd zo, omdat ook waarnemingen buiten het broedseizoen onder de jaartotalen vallen, zoals in 2009. Het hoogste aantal territoria (11) valt samen met het hoogste jaartotaal (37) in 2007. In die periode, met veel jonge bossen, is het gebied het meest geschikt voor de heggenmus. De territoria liggen dan aan de randen van half open gebiedsdelen. De oude bosranden en de al eerder aangeplante dichte eikenbossen worden, ook nu nog, gemeden. Het toenemen van de begroeiingen heeft zichtbaar invloed op de ontwikkeling van de heggenmuspopulatie in het Noorderbos. Ook het verder doorgroeien van de bomen en de sinds 2017 ingevoerde beheerswerkzaamheden zullen bepalend zijn. De toekomst van de heggenmus in het gebied staat nog helemaal open!
Reacties naar adkolen@kpnmail.nl
